بیابان جهانی لوت

اولین اثر طبیعی که ثبت جهانی شد؟ لوت

گرم‌ترین نقطه  جهان؟ لوت

پست‌ترین نقطه مرکزی ایران؟ لوت

بیابان جهانی لوت کجاست؟

این بیابان بین سه استان کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان قرار دارد؛ قسمت اعظم این بیابان در استان کرمان قرار گرفته است.

مساحت این بیابان چقدر است؟

مساحت عرصه بیابان لوت 2278 کیلومترمربع و مساحت حریم آن 17941 کیلومتر مربع است.

دمای بیابان جهانی لوت:

در سال 2004 و 2005 بیابان لوت، به ترتیب با دمای 68 و 8/70 درجه سانتی‌گراد گرم‌ترین نقطه زمین اعلام شد.

این میراث جهانی دارای چه مناطقی می‌باشد؟

مناطقی مانند کلوت‌ها، گندم‌بریان، ریگ‌یلان، رودشور و مناطق دیگری که بیابان لوت را تشکیل می‌دهند.

دلیل پیدایش کلوت‌ها؟

کلوت‌ها در مناطقی که جنس خاک دارای مقاومت متفاوتی است شکل می‌گیرند و عواملی چون وزش بادهای قوی و منظم، وجود رسوبات ریزدانه و فقدان پوشش گیاهی، شرایط اساسی برای شکل‌گیری کلوت‌هاست.

کلوت‌ها از نظر شکل ناهمواری، شامل تپه‌ها و رشته‌های موازی و راهروی بین آنها است. یاردانگ‌ها از نظر اندازه به سه دسته تقسیم ‌می‌شوند:

کوچک‌ترین یاردانگ (میکرویاردانگ) در مقیاس سانتی‌متر.

گروه دوم (مزویاردانگ) که از یک یا 4 متر ارتفاع و صدها متر طول دارد؛ ولی بطور معمول طول آنها 5 تا 10 متر است.

گروه سوم (مگایاردانگ)، کلوت‌های بیابان لوت نیز با عرض 80 و طول 120 کیلومتر یکی از عرصه یاردانگ دنیا را به نمایش گذاشته‌اند.

بزرگ‌ترین این کلوت‌ها 70 متر ارتفاع و صدهامتر طول دارد.

ریگ یلان

ریگ یلان یکی دیگر از جاذبه­های بیابان جهانی لوت است؛ ریگ یلان به ابعاد تقریبی 68 در 180 در شرق کلوت‌ها قرار گرفته است؛ برای تشکیل شدن ریگ یلان چند عامل وجود دارد:

• خاستگاه ماسه‌ها (منبعی که این ماسه­ها تولید شدند)
• محل شکل‌گیری این ریگ‌زار
• باد ( طوفان‌های بسیار شدید)
• مغناطیس

خاستگاه ماسه‌ها

اگر دقت کنید اطراف کلوت‌ها و ریگ یلان رشته کوه وجود دارد و بیابان لوت در یک منطقه پست قرار گرفته است.

در گذر زمان عوامل فرساینده سنگ‌ها را به رسوب‌های تخریبی تبدیل می‌کند.

در فصل سرد، کوهستان‌های حاشیه‌ی بیابان‌ها، سنگ‌ها در اثر یخبندان و همچنین ذوب یخ متلاشی می‌شوند؛ در بیابان‌ها نیز اختلاف دما بین شب و روز، عامل تخریبی مهمی به شمار می‌آید.

ماسه‌های ریگ یلان از دو خواستگاه یا دو منبع ماسه به وجود آمده‌اند

1. 1. خشک رودها و مخروطه افکنه‌های اطراف بیابان لوت که منابع تجدید شونده ماسه هستند.
2. مهم‌ترین منبع خاستگاه ماسه‌های ریگ‌یلان ماسه‌های حاصل از فرسایش کلوت‌ها می‌باشد.

فرسایش‌های بادی – آبی در غرب بیابان لوت مرکزی دالان‌های موازی در جهت شمال‌غربی – جنوب شرقی به نام کلوت‌ها ایجاد کرده است.

با توجه به وسعت کلوت‌ها، می‌توان حدس زد که چه حجم عظیمی از این رسوب‌ها، در تشکیل ریگ یلان سهیم بودند.

منشا باد‌های محلی و موسمی از کجاست و چگونه تاثیر می‌گذارد؟

بادهای محلی در بیابان لوت در اثر اختلاف ارتفاع زیاد بین سطح بیابان لوت و رشته ‌کوه‌های اطراف آن وجود دارد ایجاد می‌شوند.

اختلاف ارتفاع باعث ایجاد اختلاف درجه حرارت بین کوهستان‌های اطراف و بیابان‌ لوت شده است و این توپوگرافی منطقه باعث شده هوای نسبتا سرد و سنگین کوهستان به سوی بیابان گرم لوت جریان یابد و بدین ترتیب بادهای محلی به وجود آیند.

 گیاهان بیابان

گیاهان بیابان با توجه به توانایی سازگاری­شان برای زیستن از اقلیم خشک، زمین‌های شور و یا شنی، به ترتیب در زمره‌ی خشکی پسندها، شورپسندها و شن­دوست­ها قرار می­گیرند. این سازگاری با تغیراتی در شکل ظاهری و ساختار درونی آن همراه است.

برخی گیاهان بیابان، مانند تاغ با سازگاری در اقلیم خشک، زمین­های شور و یا شنی در هر سه دسته این گیاهان قرار می‌گیرند.

به حداقل رساندن حرارت، با تغیر جهت اندام­های هوایی به موازات نور خورشید، یکی از روش‌های زیرکانه گیاهان است.

در این گیاهان، رشد افقی برگ‌ها به حداقل می‌رسد تا سطح عمود بر نور به پایین­ترین حد ممکن برسد. در بسیاری گونه­ها برگ­ها و گل­ها به رنگ روشن و متالیک در آمده تا بیشتر نور منکعس و گرمای ورودی تعدیل شود.

خار­های روییده بر سطح اندام گیاهان، با جذب و انعکاس تشعشات خورشید، گرما را کاهش می‌دهد؛ هم­چنین با ایجاد یک لایه هوای بینابینی مرزی، بین گیاه و هوای گرم اطراف آن، عایقی ایجاد می‌کند. این خارها وسیله­ی دفاعی در برابر گیاه‌خواران نیز هستند.

مهم­ترین عامل از دست دادن آب در گیاهان، تبخیر و تعرق است تبخیر آب از طریق روزنه‌ها و سطح برگ‌ها صورت می‌گیرد، در برخی گونه­ها روزنه­ها مخفی یا فرو رفته­اند مثلا برگ‌های برخی از گونه­های خانواده­ی گندمیان لوله­ای شده تا روزنه­ها در داخل آن‌ها گنهان بمانند و میزان تبخیر کاهش یابد.

از دیگر شگفتی‌های سازگاری گیاهان اقلیم خشک، توقف فتوسنتز در ساعات گرم و شروع آن در ساعات خنک شبانه روز است. از آن­جا که گیاهان در زمان فتوسنتز، به سبب باز شدن روزنه‌ها بیش‌ترین میزان آب را از دست می‌دهند.

گیاهان به کمک ریشه‌ها، هم آب مورد نیازشان را تامین می‌کنند و هم جایگاه خود را در زمین محکم می‌کنند. گاهی حجم ریشه چندین برابر حجم اندام­های هوایی گیاه است.

از مهم‌ترین روش‌های شگفت‌انگیز سازگاری گیاهان در بیابان، ذخیره آب در ساقه و برگ‌های گوشتی است. این گیاهان توانایی آن را دارند که مقدار قابل ملاحظه‌ای آب در بافت گوشتی خود ذخیره و هنگام نیاز از آن استفاده کنند.

 جانوران بیابان

واقعیت تعجب‌انگیز درباره‌ی جانوران بیابان این است که تحمل آن‌ها در برابر گرما در مقایسه با آن‌هایی که در محیط‌های معتدل و مرطوب زندگی می‌کنند، چندان بیشتر نیست.

هر گاه دمای محیط بیش از حد بالا رود، علائم شدید آشفتی در آن‌ها کاملا قابل مشاهده است. پژوهش‌های میدانی حاکی از این است که مارمولک‌ها تا دمای 46 و مارها تا 42 درجه سانتی‌گراد را می‌توانند تحمل کنند. آستانه تحمل گرما در پرندگان و پستانداران به ترتیب دمای 45 و 44 درجه است.

در حالی که دمای هوای بیابان‌ها در تابستان، در سایه به 48 درجه می‌رسد و لاجرم هر موجودی باید راهی برای خنک شدن پیدا کند.

جانورانی که زندگی در این اقلیم را انتخاب کرده‌اند، از سازگاری رفتاری‌، فیزیولوژی و ظاهری برخوردار شده‌اند. از مهم‌ترین سازگاری‌های رفتاریِ بیش‌تر پستانداران، شب‌گرد شدن آن‌هاست.

با این تغییر، تغذیه و آنچه موجب بیش‌ترین افزایش فعالیت‌های متابولیکی می‌شود، به زمان خنک‌تر انتقال یافته، و این جانوران در ساعات داغ روز در پناهگاه‌های خود به استراحت می‌پردازند.

به علاوه پستانداران غدد تعرق دارند و تعرق واکنشی است که تا حد زیادی به خنک شدن آن‌ها منجر می‌شود. اگر چه مقدار زیادی از آب بدنشان را از این طریق از دست می‌دهند و این امر در بیابان و کمبود آب می‌تواند برای آن‌ها مطلوب نباشد.

مهره‌داران خونسرد مانند خزندگان برای تامین دمای مورد نیازشان به شدت به گرمای خورشید متکی هستند. از سوی دیگر تحمل گرمای شدید برای آن‌ها مقدور نیست به همین دلیل مدام از سایه به آفتاب در آمد و شُد هستند. بیشتر این جانوران در ساعاتی فعالیت می‌کنند که گرمای هوا قابل تحمل است، زمانی بین طلوع خورشید تا پیش از ظهر و از نزدیک غروب به بعد. در اوقات دیگر، در پناهگاه‌شان یا در سوراخ‌های زیرزمینی و یا بین ماسه‌ها استراحت می‌کنند.

رقصیدن مارمولک‌ها نیز نوعی سازگاری با برای مقابله با گرماست. در ساعات گرم تابستان که شدت گرمای زمین به حدی است که تاب پا بر زمین گذاشتن را به این جانوران نمی‌دهد، آن‌ها روشی هنرمندانه برای ایستادن و یا راه رفتن در آفتاب می‌گزینند.

بدین ترتیب که به نوبت و در زمان کوتاه، یک دست و یک پا مقابل خود را برای فرار از گرما بالا نگاه می‌دارند، تکرار این حرکات موزون ، به نوعی رقص شبیه است.

خزندگانی که در تپه‌های ماسه‌ای زندگی‌ می‌کنند، توانایی و مهارت کافی در شنا بین ماسه‌ها را دارند طوری که برای رسیدن به لایه‌های خنک‌تر به راحتی از میان ماسه خود را سُر می‌دهند و پیش می‌روند.

جانوران آب مورد نیاز خود را با نوشیدن، خوردن و آب متابولیکی کسب می‌کنند. آب متابولیکی آبی است که در زمان هضم غذا و در اثر آزاد شدن هیدروژن و ترکیب آن با اکسیژن تولید می‌شود.

کاهش آب نیز، در اثر تبخیر از سطح پوست، بزاق و تنفس و نیز از طریق مدفوع، ادرار، شیردهی و تخم‌گذاری صورت می‌گیرد.