وُل آبزی

وُل آبزی

ول آبزی بزرگ‌ترین ول ایران است. این جانور که اغلب در اطراف رودخانه‌ها، زندگی می‌کند، از خانواده هامسترهای طلایی و ول‌ها است. آ‌ن‌ها جمعیتی نامعلوم دارند.

پراکنش وُل‌ها

در اروپا و آسیای غربی تا ایران و عربستان پراکنده است در ایران در شهرهای زنجان، تهران، جنوب دریای خزر، آذربایجان، کرمانشاه، لرستان و اصفهان دیده می‌شوند.

وُل شناگری ماهر

با آنکه ول‌های آبزی شناگران ماهری هستند، معمولا در کنار آب و در میان گیاهان هنگامی که با دشمنی مواجه می‌شوند، به جای فرار ترجیح می‌دهند در آب شیرجه بزنند. آن‌ها می‌توانند 1/5 دقیقه در عمق 2 تا 3 متری آب شنا کنند.

لانه‌های وُل‌ها کجاست؟

لانه‌ وُل‌های آبزی نیز در کنار آب و نزدیک سطح آن قرار دارد. این لانه زیر زمینی است و چند راهرو دارد که به یک سوراخ بزرگ ختم می‌شوند. وُل‌ها کف لانه را با علف‌های خشک می‌پوشانند.

عمر وُل‌ها چقدر است؟

ول‌های آبزی عمر بسیار کوتاهی دارند؛ اغلب پیش از رسیدن به یک سالگی می‌میرند.

زادآوری وُل‌ها چگونه است؟

ول‌های آبزی ماده 3 تا 5 بار در طول سال تولید مثل می‌کنند. ول‌های ماده 21 روز پس از جفت‌گیری، 4 تا 8 نوزاد کور و بدون مو به دنیا می‌آورند. نوزادان 10 روز پس از تولد چشم‌هایشان را باز می‌کنند و بین 14 تا 18 روز پس از تولد از شیر مادر تغذیه می‌کنند.

 زندگی وُل‌ها چگونه است؟

ول‌های آبزی بیشتر با هم زندگی می­‌کنند و اغلب گروه‌های کوچک خانوادگی تشکیل می‌دهند. این گروه‌ها از چند ول بالغ و گاهی تا دو نسل از ول‌های کوچک‌تر تشکیل می‌شوند.

گروه خانوادگی برخی ول‌ها بسیار بزرگ است و جمعیت آن‌ها گاهی به هزار تا سه هزار عدد می‌رسد. این ول‌ها، که ول‌های مرغزار نامیده می‌شوند، در ایران زندگی نمی‌کنند.

دهان دوقسمتی؟

این ول‌ها از مواد گیاهی اطراف رودخانه‌ها و تالاب‌ها تغذیه می‌کنند. در هنگام تغذیه‌، ممکن است مواد غیرخوراکی مانند پارچه و کاغذ نیز وارد دهان آن‌ها شود. برای اینکه این مواد زاید به قسمت انتهایی دهان وارد نشود، دهان ول‌ها یک ویژگی منحصر به فرد پیدا کرده است.

ویژگی منحصر به فرد دهان وُل‌ها چیست؟

این جانواران مانند بیشتر جوندگان دندان نیش ندارند؛ در نتیجه بین دندان‌های پیشین و آسیای آن‌ها یک فضای خالی وجود دارد در این فضای خالی، دیواره دهان به طرف داخل فشرده می‌شود و در نتیجه فضای دهان به دوقسمت جلویی و عقبی تقسیم می‌گردد. در هنگام تغذیه، مواد غیرخوراکی در قسمت جلویی دهان باقی می‌مانند و وارد دستگاه گوارش نمی‌شوند.

ریخت شناسی وُل‌ها

دارای بدنی استوانه‌ای و خپل، پوزه‌ای کوتاه، سری بزرگ، دمی نسبتا بلند و به اندازه نصف طول بدنش است. گوش‌هایی کوتاه و پنهان در میان موها، پاهایی کوتاه و چشم‌هایی کوچک دارد. موهای بدنش انبوه‌اند و در زیر نور خورشید می‌درخشند. موهای پشت بدنش به رنگ قهوه‌ای و موهای زیر بدنش روشن‌تر است.

 

مرال

مرال بزرگ‌ترین گوزن، گیاه­خوار و سم دار ایران است. این گوزن زیبا و بزرگ جثه با شاخ‌هایی شبیه شاخ‌های درخت در مناطق جنگلی و بیشه‌زارهای مناطق کوهستانی ایرانی زندگی می‌کند.

نحوه زندگی

مرال ها بصورت اجتماعی زندگی می‌کنند. در فصل جفت‌گیری معمولا نر با تعدادی ماده یک گروه را تشکیل ‌می‌دهند ولی در ایام دیگر سال، نرها در یک دسته و ماده‌ها و بچه‌ها در دسته دیگر زندگی می‌کنند.

بچه‌های خال خالی

نوزاد مرال، که به گوساله معروف است، برخلاف والدین خود خال‌های سفید رنگ متعددی دارد. گوساله‌ها پس از تولد می‌توانند راه بروند یا بدوند اما مادرانشان آن‌ها را در میان علف‌های انبوه و بلند مخفی می‌کنند.

خال‌های روی بدن بچه مرال‌ها به استتار هرچه بیشتر آن‌ها و در نتیجه در امان ماندنشان از دست شکارچی‌ها کمک می‌کنند؛ زیرا شبیه سایه‌هایی هستند که در اثر تابش نور خورشید از میان شاخه و برگ درختان بر کف جنگل ایجاد می‌شوند.

گاوبانگی

مردم مازندران به دلیل شباهتی که مرال‌ها با گاو دارند، به آنها (گاو کوهی) می‌گویند. در شهریورماه، که فصل جفت‌گیری یا به اصطلاح (فصل مستی)، مرال‌هاست، هر مرال نر بزرگ و قوی چند راس ماده را تحت مراقبت قرار می‌دهد و پشت سر آن‌ها حرکت می‌کند. در این هنگام،جانور برای اینکه اعلام کند این دسته اعضای خانواده‌اش هستند، بانگ‌های بلند و مستانه‌ای سر می‌دهد که به آن گاوبانگی می‌گویند. البته گاهی این آواز بلند و قوی به قیمت جان مرال نر تمام می‌شود؛ زیرا مرال‌های نری که ماده ندارند، با شنیدن این صدا به مرالی که نعره می‌کشد، نزدیک می‌شوند و بین آنها نبرد سختی در می‌گیر. گاهی هنگام نبرد شاخ‌های آن‌ها چنان در هم فرو می‌رود که دو رقیب هیچ‌گاه نمی‌توانند از هم جدا شوند و ممکن است هردو بمیرند.

چه زمانی شاخ­های مرال‌ها می‌افتند

مرال‌های نر شاخ‌های بلند و با شکوهی دارند که با همه عظمت و زیبایی‌شان، هر سال در اواخر زمستان می‌افتند؛ به همین دلیل آن‌ها در این فصل بسیار منزوی می‌شوند و به قسمت‌های محتلف جنگال پناه می‌برند تا ازچشم دیگران پنهان باشند. به علاوه چون وسیله دفاعی خود را از دست داده‌اند بسیار محتاط می‌شوند.

دلیل افتادن شاخ مرال‌ها

دلیل افتادن واکنش‌های هورمونی بدن مرال‌های نر است. در این فصل غده هیپوفیز مغز هورمونی ترشح می‌کند که باعث فعال شدن نوعی از گلبول‌های سفید بدن مرال‌ها به نام ( گلبول سفید استخوان‌خوار) می‌شوند. این گلبول‌ها به قسمت‌های قاعده شاخ حمله می‌کنند و باعث تخریب این ناحیه می‌شوند؛ در نتیجه، شاخ‌ها می‌افتند.

شاخ‌ها چه زمانی دوباره رشد می‌کنند؟

با افزایش طول روز در تابستان، غده هیپوفیز هورمونی به نام (هورمون رشد) ترشح می‌کند که باعث جوانه زدن مجدد شاخ‌ها می‌شود.

چه زمانی بهتر می‌تواند آنان را دید؟

مرال‌های نر پس از مراحل شاخ اندازی برای تامین و جبران کلسیم، فسفات و آهن منیزیم از دست رفته، میل زیادی به خوردن جوانه‌های تازه و سرشاخه‌های درختان دارند. در این زمان، به راحتی می‌توان آن‌ها را دید.

شاخ‌های کرکی‌

شاخ‌های تازه‌ای که در فصل گرما رشد می‌کند، پوششی مخملی و کرک مانند دارند. این پوشش پس از مدتی خشک می‌شود و به خارش می‌افتد. در این زمان، مرال‌ها شاخ‌های خود را به درختان و شاخه‌ها می‌مالند تا این پوشش‌ تکه تکه شود و بریزد. پس از مدتی شاخ‌ها بسیار سخت و سفت می‌شوند و شاخک‌های متعددی روی آن‌ها رشد می‌کنند.

گرگ خاکستری

گرگ خاکستری بزرگ‌ترین سگ‌سان ایران است. این حیوان در بیشتر داستان‌ها و افسانه‌ها شخصیت منفوری دارد اما در واقع، اگر این حیوان در طبیعت نباشد، بسیاری از گونه‌های دیگر با مشکل رو به رو می‌شوند.

زندگی گروهی

گرگ‌ها از خانواده دوست‌ترین حیوانات هستند و انرژی زیادی برای حفاظت از خانواده و بچه‌هایشان صرف می‌کنند. آن‌ها بصورت گروهی زندگی می‌کنند. هر گروه می‌تواند از 2 تا 25 گرگ تشکیل شود ولی معمولا 7 گرگ در هر گروه وجود دارد.

زیاد بودن اعضای یگ گروه نشانه چیست؟

نشانه آن است که طعمه و غذای فراوانی برای گرگ‌ها فراهم بوده است.

آیا همه گرگ‌ها در گروه زندگی می‌کنند؟

گرگ‌های پیری که قادر به همراهی گروه نیستند از گروه جدا شده و به تنهایی زندگی می‌کنند.

گرگ آلفا کیست؟

گرگ آلفا رهبری گله را به عهده دارد و قوی‌ترین و با تجربه‌ترین نر گروه است. البته ماده‌ها نیز می‌توانند در این مقام قرار گیرند.

 حرکت گرگ‌ها به چه صورت است؟

گرگ‌ها به صورت ستونی به دنبال هم حرکت می‌کنند و گرگ آلفا در جلوی ستون راه می‌رود در حالی که بع نشانه رهبری گروه، موهای بدنش را پوش می‌دهد و گوش‌ها و دمش را بالا می‌گیرد.

وظیفه گرگ آلفا چیست؟

تصمیم‌گیری در مورد سمت و جهت مهاجرت، وقت استراحت یا ادامه مهاجرت، زمان حمله برای شکار و… است. البته گرگ آلفا بهترین قسمت شکار را هم می‌خورد.

آیا بقیه اعضای گروه نیز سمتی دارند؟

بقیه اعضا به نسبت قدرتشان جایگاه بعدی را در گروه به خود اختصاص می‌دهند این رده بندی حتی در میان توله‌ها هم وجود دارد توله‌ها برای اثبات برتری خود، حتی از 30 روزگی مبارزه جدی خود را با هم شروع می‌کنند البته بیشتر این جنگ‌ها به صورت بازی است.

زبان بدن

گرگ‌ها با استفاده از حرکات دست و صورت با هم حرف می‌زنند. به عنوان مثال اگر گرگ آلفا سر پنجه‌اش  را روی شانه گرگ زیر دست بگذارد یا پوزه آن را چنگ بزند، نشان می‌دهد که آن گرگ زیاده‌روی کرده است و گرگ آلفا می‌خواهد با آن گرگ یادآور کند که حواسش باشد رئیس کیست!

پایین آوردن سر نشانه اطاعت و فرمانبرداری است و به یک طرف نگه‌داشتن تنه به معنای تسط داشتن است.

گوش به جای چشم

حس بینایی گرگ‌ها زیاد قوی نیست ولی حواس شنوایی و بویایی آن‌ها بسیار کارآمد و قابل اتکاست. گرگ‌ها برای برقراری ارتباط با همسایگان خود زوزه می‌کشند.

گرگ‌ها می‌توانند زوزه گرگ‌های دیگر را از فاصله بیش از 40 کیلومتری بشنوند. آن‌ها می‌توانند بوی حیوانات دیگر را حتی از فاصله 2/5 کیلومتری تشخیص دهند.

موجودات خستگی ناپذیر

گرگ‌ها می­‌توانند برای یافتن غذا روزانه 100 کیلومتر راه بروند. آنها مسافت کوتاه را با سرعت 64 کیلومتر برساعت می‌دوند.

گرگ‌ها معمولا روزانه بین 5/2 تا 3/6 کیلوگرم گوشت می‌خورند و پس از خوردن این حجم از غذا می‌توانند 2 تا 3 روز بدون شکار به زندگی بپردازند.

اگر به مدت طولانی غذا نخورده باشند و منبع غذایی خوبی را یافت کنند می‌توانند تا 10 کیلوگرم گوشت بخورند.

سمندر لرستانی

نام فارسی: سمندر لرستانی

نام انگلیسی: Lorestan mountain newt

نام علمی: neurergus kaiseri

سمندر لرستانی:

سمندر لرستانی فقط در کشور ما زندگی می­‌کند. این سمندر زیبا، حاشیه جویبارهای کوهستانی و مناطق تالابی را برای زندگی ترجیح می‌دهد. نسل این گونه در خطر انقراض است و به حفاظت و توجه نیاز دارد.

سمندر لرستانی در آب‌های سرد زندگی می‌کند اما در مقایسه با سمندر جویباری و گرگانی، در برابر گرما هم مقاومت زیادی دارد به همین سبب، چند ماه و حتی یک سال هم در آکواریوم زنده می‌ماند اما به دلیل اینکه باید از خواب خارج شود و نیز آب‌های سرد را می‌پسندند، با مشکلات فراوانی مواجه می‌شود و در نهایت می‌میرد. آسان‌ترین راه برای حمایت‌ از این گونه بومی کشور، این است که از خرید و نگه‌داری آن در خانه صرف نظر کنیم.

سمندرهای بالغ برای تخم‌ریزی وارد آب می‌شوند و لاروهای آن‌ها زندگی‌شان را در آب می‌گذرانند.

داستان تولد سمندر از آتش را شنیده‌اید؟

سمندر کلمه فارسی است و از دو قسمت “سام” به معنای آتش و “اندر” تشکیل شده است. در بسیاری از افسانه‌های کهن ایران، سمندر حیوانی متولد شده از آتش معرفی شده است و به همین سبب این نام را به آن داده‌اند؛ در حالی که برخی سمندرها در نواحی مرطوب جنگلی زندگی می‌کنند.

این گونه‌ها در فصل زمستان به خواب زمستانی فرو می‌روند. آن‌ها برای خواب به مکان امنی نیاز دارند. از جمله امن‌ترین مکان‌ها برای سمندرها که آنان را از دید شکارچیان پنهان می‌کند و دمای بیشتری هم دارد، حفره‌ها، ترک‌ها و تنه درختان است. در قدیم انسان‌ها از چوب درختان به عنوان سوخت زمستانی استفاده می‌کردند. آن‌ها می‌دیدند که وقتی دمای چوب بالا می‌رود ناگهان سمندرها از آن خارج می‌شوند، برای همین تصور می‌کردند که سمندرها از آتش متولد می‌شوند!

اندازه: طول بدن سمندر لرستانی حداکثر به 150 میلی‌متر می‌رسد.

پراکنش: تنها در ایران، در مناطق محدودی از زاگرس مرکزی، در استان‌های لرستان و خوزستان زیست می‌کند.

ریخت‌شناسی: ناحیه شکمی این سمندر نارنجی رنگ، و ناحیه پشتی آن دارای لکه‌های به هم پیوسته مشکی و یک خط مهره‌ای نارنجی است.

شب فعالان کوچک (خار پشت‌ها)

چند ویژگی خارپشت‌ ایرانی:

  • خار پشت‌ها موجوداتی شب فعال‌اند. آن‌ها روزها در لانه‌هایشان استراحت می‌کنند و شب‌ها برای یافتن غذا و فعالیت‌های دیگر از لانه خارج می‌شوند.
  • چشم‌های قوی آن‌ها برای دید در شب سازگاری یافته است و این جانوران دیدی تک‌رنگ دارند.
  • حس بویایی بسیار خوبی دارند، آن‌ها می‌توانند بوی غذا را از عمق چهار سانتی‌متری زمین تشخیص دهند.
  • قدرت شنوایی با فرنکانس بالا تا 45 کیلوهرتز را دارند.
  • جانورانی کف‌رو هستند، بدین معنا که در هر گام، تمام کف پایشان با زمین تماس پیدا می‌کند.
  • خارپشت‌ها توپ‌های خار دار طبیعت هستند، آنها در هنگام دفاع از خود و در موقع خواب زمستانی بدنشان را جمع می‌کنند.
  • ماهیچه‌های مخصوصی در پشت بدن آنها وجود داردکه دارای پوست شل و انعطاف‌پذیر است و به جانور کمک می‌کند که به شکل توپ دربیاید.

خواب‌آلودهای خاردار:

چرا خارپشت‌ها به خواب زمستانی می‌روند:

آن‌ها از اواخر پاییز و اوایل زمستان به خواب زمستانی می‌روند. در این فصل‌ها میوه زیادی به عمل نمی‌آید و شمار بی‌مهرگان و جانوران خون سردی مثل مار و مارمولک به شدت کاهش می‌یابد. در نتیجه غذایی برای خوردن پیدا نمی‌کنند و به خواب می‌روند و در این مدت ضربان قلب آن‌ها از 190 بار به 3 تا 15 بار در دقیقه کاهش می‌یابد.

چگونه زبان خارپشت‌ها را بفهمیم؟

خارپشت‌ها در سراسر دنیا یکی از حیوانات محبوب خانگی هستند.

فهمیدن زبان آن‌ها بسیار مهم است.

برای مثال:

  • اگر آن‌ها شبیه توپ خاردار شوند، یعنی بسیار ترسیده‌اند.
  • اگر خارهای جلوی سرشان فقط سیخ شود، یعنی به چیزی مشکوک اند.
  • اگر همانند مار صدای “هیس هیس” دربیاورند علامت می‌دهند که از من دور شو؛ یا از تو خسته شده‌ام.
  • اگر جیغ بکشند یعنی زخمی شده‌اند یا چیزی وجود دارد که او را به شدت ترسانده یا عصبانی کرده است.

پراکنش در ایران: در اغلب شهرستان‌ها به جزء در منطقه شمالی و شمال‌غربی،پراکنده هستند.

زیستگاه: در بوته‌زارها، زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها زندگی می‌کنند.

اندازه: طول بدن ای پستاندار در حدود 21 تا 29 سانتی‌متر ایت و طول دم آن در حدود 1تا 4 سانتی‌متر است. وزن آن‌ها به 400 تا 700 گرم می‌رسد.

زادآوری: خارپشت ماده از اوایل بهار تا آخر تابستان، بچه می‌زاید.